UNDP 2007 yılının İnsani Gelişme Raporu'nu 27 Kasım tarihinde açıkladı. Böylece bir kez daha insani gelişme bakımından değerlendirme yapma olanağımız doğdu. Bu konudaki son yazımı 4 Aralık 2006'da yazmış, insani gelişmede performansı en yüksek ülkenin Küba olduğunu saptamış ve bu durumun değişmeyeceğini iddia etmiştim.

Tanımı bir kez daha hatırlayalım: İnsani Gelişme İndeksi (İGİ) 0 ile 1 puan arasında bir değer alan ve 1) yaşam umudu, 2) erişkin okur yazarlık oranı, 3) ilk, orta, lise eğitimlerine katılma oranı ve 4) kişi başı ulusal gelirin birleştirilmesinden elde edilen bileşik bir göstergedir. Puan 1'e ne kadar yakınsa durum o kadar iyidir.

Bu analizde, esas önemli olan, ülkelerin ham insani gelişme puanlarına göre sıralanması değil, her ülkenin bu puana göre dünya ülkeleri arasındaki sırası ile kişi başı ulusal gelire göre sırası arasındaki farka bakmaktır. Eğer bir ülke insani gelişme bakımından (kişi başı gelirdeki konumuna göre) daha yukarılarda yer alıyorsa, bu, o ülkenin insani gelişmedeki performansının olumlu olduğunu yani gelirine göre daha iyi bir insani gelişme düzeyi elde ettiğini gösterir.

Küba'nın 2007 raporunda bildirilen İGİ değeri 0.838'dir ve bu puanla 51. sıradadır. Ancak, İGİ performans puanı 43'tür. Bir başka deyişle, Küba'nın İGİ'deki konumu, gelirdeki konumuna göre 43 basamak daha yukarıdadır. Ve bu bakımdan Küba bütün ülkeler içinde yine birinci sıradadır.

Aşağıdaki tabloda, ABD, Türkiye ve Küba'nın hem İGİ puanları hem de İGİ performans puanları yıllara göre gösterilmiştir.

Tabloyu özetleyelim: 1- Her üç ülkenin İGİ puanları 2005-2007 arasında yükselmiştir. Yükseliş ABD için yüzde 0.7, Türkiye için yüzde 3.3, Küba için yüzde 2.6 düzeyindedir. 2- Türkiye'nin insani gelişme sırası düzenli biçimde yükselmektedir. ABD bu bakımdan dalgalı bir konum göstermekte, Küba ise 51.'likte yer almaktadır. 3- ABD'nin İGİ performansı 2007'de düşmüş, Türkiye'ninki hemen hemen aynı konumunu korumuş, Küba'nınki ise 2006 ve 2007'de +43 puanlık çok yüksek bir düzeyde yer almıştır. Türkiye ve ABD'nin İGİ değerleri gelirlerine göre olması gereken sıralamanın çok daha altında, Küba'nınki ise çok daha üzerindedir.

Küba bu başarıyı 6000 dolarlık kişi başı gelirle (satın alma gücü paritesi -ppp- cinsinden) elde etmiştir. ABD ve Türkiye ise hem kişi başı gelir hem de kişi başı sağlık harcaması bakımından Küba'ya göre çok daha avantajlıdırlar. Aşağıdaki tabloda ilgili verilere yer verilmiştir.

İGİ performans puanı Türkiye'den daha kötü olan ülke sayısı (177 ülke arasında) yalnızca 12'dir. Bu sayı 2005 yılı raporunda 20 ve 2006 raporunda ise yine 12 idi. ABD ise performansı en kötü zengin ülkedir.

Bu veriler bize bir kez daha gelirin kullanımının önemini göstermektedir. İnsani gelişim açısından önemli olan şey gelirin miktarından öte, hangi amaçlarla kullanıldığıdır. Nitekim geliri Küba gibi 6000-8000 dolar aralığında yer alan (Tonga, Panama, Beyaz Rusya, Makedonya, Dominik gibi) ülkelerin performans puanı en iyi olasılıkla +8 ile +20 arasında değişmektedir.

Küba'nın başarısı tamamen sosyalist rejimine bağlıdır. Küba'nın bir dizi sosyalist tercihi, elindeki dar gelirin insani gereksinimler için kullanılmasına olanak verir. Örneğin, eğitim ve sağlık hizmetleri herkes için tamamen parasızdır, kendi ilaçlarını ve aşılarını kendisi üretir, koruyucu sağlık hizmetleri çok iyi örgütlenmiştir, kişi başı ortalama eğitim süresi 9 yılın üzerindedir, bugün en önemli ikinci ihracat kalemi tıbbı ürünlerdir, Kübalılar konut, elektrik, su için para ödemek zorunda değillerdir, temel gıdaların tümü (yumurta, süt, et, baklagiller gibi) parasız dağıtılır, vb.

Bunların tümü gayet insani uygulamalardır. Ancak bu insani yapıyı kurabilen tek sistem sosyalizmdir. Tüm zenginliğine rağmen nüfusunun halen yüzde 17'si sosyal güvenceden yoksun olan ABD'nin ve parababalarına faiz aktarmak için emeklilik yaşını uzatan, emeklilik için gereken prim ödeme gün sayısını yüzde 30 oranında artıran, emeklilik maaşlarını düşüren, sağlık hizmetlerini giderek daha çok oranda kamusal alan dışına çıkaran Türkiye'nin sorunu sosyalizme duydukları nefrettir.