3 milyonu hem okuyor, hem çalışıyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) araştırmasına göre, Türkiye’de 6-17 yaşları arasında 16 milyon çocuktan 7 milyonu çalışıyor. Tarım, sanayi ve hizmet sektöründe çalışanların sayısı yaklaşık 2 milyon iken 5 milyona yakın çocuk aile işlerinde çalıştırılıyor. Bu çocukların yaklaşık 700 bini sendikaların örgütlendiği alanlarda ve çok kötü şartlar altında çalışıyor.

Araştırmanın yapıldığı sırada 6-14 yaş grubundaki çocuk sayısı 12 milyondu. Bu yaş grubundaki 1 milyon 400 binden fazla çocuk okula gitmezken, okula giden 10 milyon 600 bin çocuğun ise 3 milyondan fazlası okurken bir işte de çalışıyor.

1999 TÜİK verilerine göre çalışan çocukların yüzde 59’u ücretsiz aile işçisi olarak görünüyor. Çocuk emeğinin en çok kullanıldığı sektör ise tarım. 6-17 yaş grubundaki çocukların yaklaşık yüzde 58’i tarımda, yüzde 22’si sanayide, yüzde 10’u ticarette, yüzde 10’u da hizmet sektöründe çalışıyor. Hem okula giden hem de tarımda çalışan çocuklar günlük 2 milyon gibi düşük ücretlerde çalışırken, hasat zamanları okuldan erken ayrılıyor, okul başlangıcında okula geç başlıyorlar. Sanayide ise yaklaşık 900 bin çocuk işçi varken, hepsinin kayıtlı olması gereken çıraklık eğitim merkezlerinde 220 bin çocuk gözüküyor.

Temel neden yoksulluk
1999 verilerine göre Türkiye genelinde 6-17 yaş grubundaki çocukların çalışma nedenlerinde ilk sırayı yüzde 38.4 ile aile gelirine katkıda bulunma, ikinci sırayı yüzde 19.8 ile ailenin ekonomik faaliyetlerine yardımcı olma, üçünü sırayı ise yüzde 15.9 ile ailesi istediği için çalışma alıyor. Bunları yüzde 10.4 ile iş öğrenme ve meslek sahibi olma gerekçesi izliyor. Çocukları çalışmaya iten temel faktörün yoksulluk olduğu göze çarpıyor.

TÜİK’in araştırmasına göre kentlerdeki çocuk işçilerin yüzde 55.6’sı kırsaldan göç eden ailelerin çocuklarından oluşuyor. Kentlerin dışında gecekondularda yaşamaya itilen çocuklar, aile gelirine katkıda bulunmak için çalışmaya mecbur kalırken, sokaklarda çeşitli şekillerde istismara maruz kalıyorlar.

Ucuz işgücü çocuklar
Patronlar için çocuk emeğini cazip kılan elbette ucuz iş gücü. Ekonomik getirisi olan işlerde çalışan çocukların üçte ikisi asgari ücretin altında ücret alıyor. Çocuklar çok kötü koşullarda yoğun sömürüye tabi kalırken durum sadece bununla sınırlı kalmıyor. Çocuklar çalıştıkları yerlerde, küçük olmalarından, daha kolay boyun eğmelerinden dolayı, küfür, dayak, cinsel taciz ve tecavüz gibi istismarlara uğruyorlar.

Düşük ücretlerle çalıştırılan çocuklar, iş kazası geçirdiklerinde ise patronlar tarafından çoğunlukla sahipsiz bırakılıyorlar. Türkiye’de iş kazası geçiren çocukların yüzde 51’inin tedavi masraflarını ailesi öderken yüzde 36.1’ini ise patronlar karşılıyor.

Kayıt dışı çalıştırılan ve sayıları resmi istatistiklere yansımayan çocuk işçiler ise buz dağının görünmeyen kısmını oluşturuyor. Çocuklar yalnızca para kazanmanın kaygısını, küçük yaşta çalışmanın verdiği yorgunluğu biliyor, tanıyor.

Kölelik sürüyor
Durum ülkemizde böyle iken dünya da farklı değil. Halen milyonlarca çocuğun köle olarak alınıp satıldığı belirtilirken, 5-17 yaşları arasında yaklaşık 283 milyon çocuk, akranlarıyla birlikte okula gitmek, oynamak yerine çalışıyor. 120 milyonu "tam gün" olarak çalışan bu çocukların yüzde 61’i Asya, yüzde 32’si Afrika ve yüzde 7’si Latin Amerika ülkelerinde yaşıyor. Ayrıca UNICEF’e göre 171 milyon çocuk madenler ve taş ocaklarıyla, kimyasal maddeler, zehirler ve ağır makinelerin kullanıldığı tehlikeli iş yerlerinde çalışıyor.