soL AKP hükümeti dün açıklanan GAP Eylem Planı ile yine bildik bir yöntemi uyguladı. GAP için bugüne kadar defalarca konuşulan ve öngörülen hedefleri, kendi icraatı olarak 5 yıllık bir plan çerçevesinde açıklayan AKP, eylem planını siyasi bir şova dönüştürdü. Toplantıya TOBB, TUSKON, ASKON, MÜSİAD, Bankalar Birliği, YASED, bölge odaları 36 ilin sanayi ticaret odası başkanları 25 ilin valisi ve belediye başkanları (Diyarbakır Belediye Başkanı Osman Baydemir dışında) katıldı.

AKP hükümeti açısından GAP bölgesine yönelik açılımlar 22 Temmuz seçimleri sonrasında hız kazanırken, öncelikle açıklanan teşvikler ve bugün nihai hali verilen GAP Eylem Planı ile sadece bölge halkının gönlünün kazanılması hedeflenmiyor. GAP Eylem Planını, AKP hükümetinin patronlara uzattığı bir can simidine benzetmek mümkün. AKP, GAP'a kaynak aktarımını gündemine alırken Erdoğan dün yaptığı konuşmada, Türkiye'yi büyük bir "şantiye"ye dönüştürmeyi planladıklarını açıkladı. Bu yolla, AKP müteahhitlerinin de nefes almasının sağlanacağı görülüyor.

AKP de GAP'ı "gaptırmıyor"
1989 yılında tamamlanan GAP master planında yapılması öngörülen yatırımların 2005'te tamamlanacağı açıklanmış, ancak bu öngörü birkaç kez daha ileri tarihlere ötelenmişti. GAP master planında öngörülenlerin bugün sadece yarısı tamamlanırken, AKP, GAP'a yeni yatırım alanı olarak bakıyor.

AKP hükümeti 5 yıllık GAP planını açıklarken, bölgeye "yenilikler" getireceğini duyurdu. AKP'nin bölgeye getireceği en temel yeniliklerden biri ise GAP İdaresi'nin Ankara'dan bölgeye taşınması olacak. Son yıllarda AB ve Dünya Bankası tarafından yerelleşme-bölgeselleşme adı altında önerilen politikaların GAP kapsamına dahil edilmesi de bir başka değişiklik olurken, kültürel açılımlar da GAP bünyesine eklendi.

Kaynak: İşsizlik fonu
AKP, İşsizlik Sigortası Fonu kaynaklarından GAP için yıllık 1, 3 milyar YTL aktarmayı kararlaştırırken, işçilerin İşsizlik Sigortası Fonu'na el konularak elde edilen kaynağı özel sektörün bölgeye gerçekleştireceği yatırımların teşviki için kullanmayı planlıyor. Toplamda bölgeye 14,5 milyar YTL kaynak aktarılması öngörülüyor.

4 temel başlık var
GAP Eylem Planı 4 temel başlık altında ele alınıyor. "Ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi" başlığı altında, cazibe merkezleri, teşvik politikaları, KOBİ destekleri ve kümelenme, teknoparklar, kültür-turizm, doğal kaynaklar ve yenilenebilir enerji ile tarım alt konuları yer alıyor.

"Sosyal gelişmenin sağlanması" başlığındaki faaliyetler ise eğitim, istihdam, sağlık, sosyal hizmet ve yardımlar ile kültür, sanat, spor alanlarında yapılacak yatırımlardan oluşuyor. Bu başlıklardaki öngörüler AKP politikalarının uzantısı şeklinde ele alınıyor.

"Alt yapı" ana başlığı altında sulama, enerji, ulaştırma, sosyal ve fiziki alt yapı yatırımları bulunurken, eylem planının dördüncü ve son ayağı olan "kurumsal kapasitenin geliştirilmesi" başlığı altında ise yerel idareler ve bölgesel kuruluşlara yapılacak harcamalar sıralanıyor.

Enerji-su, altyapı projelerine alan açacaklar
Bölgeye Ilısu ile birlikte 22 yeni baraj yapılması öngörülürken, 28 milyar YTL'lik yatırım planlandı. Temel olarak yatırım yapılacak olan alanlar; hidroelektrik santraller, tarım ve inşaat olarak belirlenmiş durumda. Özellikle hidroelektrik elde edilmesine yönelik gerçekleştirilecek olan baraj inşaatları AKP'li müteahhitler için önemli bir fırsat olarak değerlendiriliyor.

GAP kapsamında 22 baraj, 19 hidroelektrik santral içeren 17 proje hazırlanırken, bugüne kadar Atatürk Barajı ve Şanlıurfa tünelleri dışındaki projeler hayata geçirilemedi. AKP hedefleri ile birlikte, bölgede yeni baraj inşaatları, hidroelektrik santralleri kurulmasının hız kazanması hedefleniyor. Yapımı planlanan santrallerin büyük bölümünün özel sektör tarafından lisansı alınmış projeler olduğu ve eylem planı ile birlikte avantaj sağlayacakları belirtiliyor.

Bölgeye yapılacak altyapı yatırımları içinde en büyük payı ise sulama yatırımları alıyor.

Mardin Ceylanpınar Sulama Projesi ile Silvan Barajı ve depolama tesisleri, ana kanalı inşaatları tamamlanarak, hizmete sunulacak. Bölgede arazi toplulaştırma ve tarla geliştirme çalışmalarına da hız verilecek. Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santrali (HES) Projesi hızlandırılacak. Cizre Barajı ve HES Projesi de yine bu dönemde tamamlanması öngörülen önemli projeler arasında yer alıyor.

Diğer yandan AKP GAP eylem planında, duble yollara öncelik verilmesi, altyapı hizmetleri kapsamında DSİ'nin içme suyu olmayan köylere ulaşması, bunun için gerekli yolların inşası gibi hedefler de açıklanmış durumda. Bölgedeki illerin imar planları ve haritalarının hazırlatılması ve altyapı, atıksu şebekelerinin iyileştirilerek, geliştirilmesi, atıksu arıtma tesislerin yapılması öngörülüyor.

Sulu tarımla organik tarıma geçiş...
GAP ile birlikte bölgenin sulu tarıma geçeceği ileri sürülürken bugüne kadar gerçekleşen deneyimler, bunu tersi sonuçları da beraberinde getirdi. Harran'da sulu tarıma geçiş ile birlikte aşırı tuzlanma yaşanırken, her yıl pamuk ekilmesi de verimi düşürdü. Yine şu ana kadar inşa edilen her iki barajın da bölgenin kuraklık sorununu gideremediği görülüyor.

GAP kapsamında önemli bir alanın sulu tarıma geçişi beklenirken, AKP hedeflerinin merkezinde de sulu tarım var. 1.8 milyon hektar arazinin sulanması hedeflenirken, ürün yapısının da buna bağlı olarak değişmesi öngörülüyor. Kilis, Gaziantep, Mardin ve Şanlıurfa'da sınır boyunca uzanan 30 bin hektarlık mayınlı arazinin temizlenmesi ve organik tarıma açılması hedefleniyor.

Koç da sulu tarımdan kazanacak
Bu kapsamda, daha önce bölgede besicilik yapan Koç Holding'in, Şanlıurfa'da arazi kiralayarak domates yetiştirmeye başladığı bildiriliyor. Geçen yıl 4 bin dönüm olan ekim alanı bu yıl 13 bine çıkarıldı. Salça tesisi ise Temmuz'da devreye girecek ve günlük bin 500 ton kapasite ile dünyanın beşinci büyük salça fabrikası olacak.
Bölgede sulama sorunun çözülmesi ile tarımda mülkiyet yapısı ve önceliklerden kaynaklanan sıkıntıların ortadan kalkması beklenmiyor. Hatta sulama sorununun şu anki yapıyı veri alarak çözülmeye çalışılmasının da ayrı bir sorun olduğuna dikkat çekiliyor.

Cazibe merkezleri=bölgesel sömürü alanları...
Türkiye coğrafyasının yüzde 9.5'lik alanını kapsayan GAP'a dahil 9 ilin (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şırnak ve Şanlıurfa), sermaye açısından "cazibe merkezleri" haline dönüştürülmesi de AKP'nin Eylem Plan'ının farklılıklarından biri.

Bölgesel kalkınma ajansları aracılığı ile yabancı sermayenin bölgeye giriş koşulları kolaylaştırılıyor, kamu kaynakları özel kesimin emrine veriliyor. Bölgesel kalkınma ajansları aynı zamanda kendine özgü yasal koşulları dayatarak, örneğin vergiden muaf koşullarda iş yasalarının dikkate alınmadığı çalışma koşullarına zemin hazırlıyor. Ucuz emek kullanımı açısından oldukça cazip olan bölgenin " bölgesel kalkınma ajansları" ile sömürüye açılması gerçekleşmiş olacak.

Bu çerçevede, Başbakan Erdoğan'ın açıklamasına göre, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da bölgesel gelişme için liderliği yapacak "motor kentler ve hatta metropoller" oluşturulması hedefleniyor. Bunun için Cazibe Merkezlerinin Desteklenmesi Programı uygulanacak. 2008 yılının 2. yarısında Gaziantep, Mardin ve Şanlıurfa illerinde bölgenin bütün illerine hizmet edecek 3 adet Kalkınma Ajansı kurulacak. Bu ajanslara AB ve Dünya Bankası fonlarının da aktarılması öngörülüyor.

Sosyal restorasyon projesi istihdam yaratacak
Yaklaşık 4 milyon kişiye istihdam yaratılacağı öngörülen eylem planında, istihdamın hangi yatırımlarla yaratılacağına dair herhangi bir ayrıntıya yer verilmedi. Başlangıcından bu yana GAP'a yönelik gerçekleştirilen yatırımların bölge insanının yoksulluk kaygısını gideremedi. Aksine 1989'dan günümüze bakıldığında bölgenin daha da yoksullaştığı ve işsizliğin arttığı görülüyor. Okuma yazma oranının hâlâ yüzde 68 düzeyinde kaldığı bölgede, asgari ücret ve hatta bunun altında ücretle çalışma koşulları söz konusu.

GAP eylem planını, yüzyılın en büyük bölgesel kalkınma projelerinden biri olarak değerlendiren Başbakan Erdoğan, ''Bu bir sosyal restorasyon projesidir, bir kardeşlik projesidir. Yeter ki sloganlarla değil, kör ideolojilerle değil, asabiyetle değil, akılla, ilimle, sevgiyle yüreklerimizi birleştirelim'' şeklinde konuşurken, bölge insanı için "sosyal restorasyon projesi" olarak öngördüğü değişiklikler ucuz emek sömürüsüne, işaret ediyor.